Enige weken terug sloot Els Annegarn aan bij het rondetafelgesprek ‘Hoe maak je stoppen met roken bespreekbaar binnen het sociaal domein? Waar liggen kansen?’

Bestuurders binnen het sociaal domein gingen met elkaar gesprek. Oa Els Annegarn (welzijnswerker in Noord) voorzag hen van ideeën. Conclusie: er ligt een goede kans voor sociaal werkers om Amsterdammers bewust te maken van de gezondheidsrisico’s én de financiële voordelen van niet roken.  

Een samenvatting van de bijeenkomst:

Praten over roken 

Sociaal werkers kijken met name naar welbevinden en hoe ze de cliënt verder kunnen helpen. Zij zijn vaardig in motiverende gespreksvoering en in groepswerk. Belangrijk is dat ze niet loslaten en vertrouwen houden in mensen. Zij zien mensen zoals ze zijn en blijven naast ze staan. Roken is niet altijd het thema dat als eerste opkomt als de sociaal werkers bij mensen thuis zijn. Mensen hebben wellicht financiële zorgen die de prioriteit krijgen. Bekend is dat je door stress minder goed kan nadenken over je levenskeuzes. Daarom is het van belang dat roken als gesprekonderwerp in het vizier blijft van de welzijnswerker. Een positieve benadering is ook erg belangrijk.

Sociaal werker Els Annegarn: “Je moet aansluiten bij iemands werkelijkheid en wat hen bezighoudt, welke problemen zij op dat moment hebben. Dan kan je alle onderwerpen op tafel laten komen. Door de kleinere successen te benoemen, behoed je mensen voor een gevoel van falen als het stoppen met roken nog niet naar wens gaat. Zo behouden ze hun zelfvertrouwen en blijven ze geloven in hun eigen krachten.”

Aansluiten bij de doelgroep

Sociaal werkers kennen hun doelgroep en weten wat er in diens leven speelt. Waar de arts meestal focust op de fysieke klachten van roken, kan de sociaal werker de tijd nemen om te mee te voelen met de cliënt, nagaan waar de pijnpunten liggen en vervolgens in gesprek gaan over roken. Niet oordelend, maar vragend: ‘Mag ik het met je over roken hebben? Wat betekent roken voor jou?’ De focus ligt op de mentale en sociale ‘laag in de verslaving’. Een warme doorverwijzing naar stoppen met rokenzorg is vervolgens belangrijk. Ook is van belang dat de arts of stoppen met roken-coach kijkt of er naast de tabaksverslaving nog andere problemen spelen, zodat een sociaal werker dit kan oppakken.

​​​​​​​Rol voor de schuldhulpverlener?

Bij de schuldhulpverlening het gesprek voeren over roken blijkt nog best lastig. Dat komt door de situatie waarin mensen op dat moment zitten en hoe de verhouding is tot de schuldhulpverlener. Wanneer mensen bij de schuldhulpverlening komen, kunnen ze het gevoel krijgen dat ze alle vormen van zelfregie verliezen en dat alles van ze wordt afgepakt. Tegelijkertijd is roken een kostenpost die zichtbaar is op de lijst met uitgaven (een gezin met twee zware rokers kan 5.000 euro per jaar hierop besparen) en dus een belangrijk gespreksonderwerp. Mensen moeten er wel voor open staan. Training over hoe je het gesprek kunt aangaan over roken kan hulpverleners helpen.  

Ondersteuning vanuit gemeenten

De stoppen-met-roken-zorg voor de client zelf wordt vergoed door de zorgverzekeraar (zonder aanspraak op eigen risico) en kan bij de huisarts of stoppen-met-roken-coach (zie ikstopnu.nl). Voor gemeenten ligt er een rol om de toeleiding naar de stoppen-met-roken-zorg te ondersteunen. Maar niet iedere gemeente pakt deze rol op. Ook de verwijzing van de arts naar sociaal werk kan soepeler. Er zijn belemmeringen vanuit het stelsel met verschillende wetten en bijbehorende financieringsstromen. Verbeteringen hierin zijn nodig om de hulp beter te laten aansluiten bij de leefwereld van mensen.   

Best practices

Niet roken op de werkvloer is bijna overal de norm, ook bij een huisbezoek. Dat geeft een een voorbeeldfunctie, bijvoorbeeld voor jongeren.  De organisatie van Els Annegarn (Doras) geeft ruimte om te innoveren en voor eigen initiatieven van werknemers. ”Ik ben gewoon begonnen”, aldus Els. Zij zag de vraag om te stoppen met roken vanuit de wijk en is een inloopgroep zonder extra financiering gestart. Deze groep bleef doorgaan tijdens de lockdown, wat mensen houvast bood. Iedereen die met die groep meedeed, is gestopt met roken.

Het verschil maken

Op dit moment rookt één op de vijf volwassenen. Veel hoger opgeleiden zijn al gestopt. Mensen die lager opgeleid zijn of een lager inkomen hebben, roken vaker. Vergeleken met 20,7% dagelijks rokers bij lager opgeleiden roken er bij hoger opgeleiden 8,2%. De kloof in gezonde levensjaren neemt toe. Corona helpt daar niet bij: veel rokers zijn zelfs meer gaan roken. De meeste rokers willen eigenlijk stoppen, maar het is lastig om deze stap te zetten. Zeker als je ook met andere problemen te maken hebt. Stoppen-met-roken-zorg dichtbij mensen in de wijk en een systematische toeleiding vanuit verschillende professionals maakt een belangrijk verschil.

Kortom: de sociaal werker heeft een belangrijke rol om bij de belevingswereld van de cliënten aan te sluiten en samen met hen stappen te gaan nemen op het gebied van stoppen met roken.

Ken jij Amsterdammers die een steuntje in de rug kunnen gebruiken bij het stoppen met roken? Elke maandagmiddag is de inloop ‘stoppen met roken’ op het Hagedoornplein, groepsruimte 74.

Ankie Frehe

Coördinator Gezond Noord

T. 06 51 31 16 66

E. a.frehe@doras.nl

Wij starten in september 2022 met de Health Battle 2022. Wil jij fitter worden of wat kilootjes afvallen, neem dan contact op met Gezond Noord, tel. 06 5131 1666 of mail gezondnoord@doras.nl.

Wanneer je een paar kilo wilt afvallen, is het goed om te letten op je calorie-inname en voldoende te bewegen. Onderaan de streep moet je meer calorieën verbranden dan je inneemt. Om jezelf gemotiveerd te houden, kies je een sport die je leuk vind. Daarmee is het gemakkelijker vol te houden. Wist je dat je met een uurtje rustig fietsen (ongeveer 10 kilometer per uur) al zo’n 330 calorieën verbrand? En met een uur wandelen zo’n 260 calorieën? Je hoeft jezelf dus niet in het zweet te werken, als je maar beweegt. Wij hebben een aantal sporten voor je opgesomd ter inspiratie!

1) Wandelen en hardlopen

Hardlopen is zeer effectief om mee af te vallen, je werkt zowel aan je gewicht als je conditie. Is hardlopen te intensief of belastend voor je? Geen probleem; wandelen is ook een ontzettend goede keuze. Dagelijks een uurtje rustig wandelen is heel goed, samen met gezond eten, om een paar kilo’s af te vallen.

2) Fietsen

Is wandelen of hardlopen te belastend voor je knieën? Kies dan voor de fiets. Met een rustig fietstempo kun je al zo’n 330 calorieën per uur verbranden. Uiteraard verbrand je minder calorieën op een elektrische fiets 😉

3) Fitness

Houd je niet zo van buiten sporten? Fitness in de vorm van cardio is ook een goed idee zoals hardlopen op de loopband of crossfit. Goed om te weten is dat krachttraining vaak niet zo effectief is voor beginnende sporters om vet mee te verbranden. Het duurt vaak een tijdje voordat vet is omgezet in spiermassa. Een lichaam met meer spiermassa dan vet verbrandt meer calorieën in ruststand. Dus wanneer je kiest voor krachttraining, zal het uiteindelijk wat langer duren voordat je resultaat ziet.

4) Zwemmen

Zwemmen is ook ideaal om mee af te vallen. Rustig baantjes trekken levert je al zo’n 500 calorieën per uur op. Met borstcrawl kun je zo rond de 900 calorieën per uur verbranden. Goede keuze dus!

5) Teamsport

Ben je meer van het gezamenlijk sporten? Met bijvoorbeeld voetbal verbrand je ongeveer 350 calorieën per uur!

Gezond Noord biedt veel mogelijkheden om samen te bewegen, zoals gezamenlijk wandelen in het Noorderpark. Wil je meer informatie? Neem voor meer informatie contact op met gezondnoord@doras.nl of bel Els op 06-10368298 of Ankie op 06-51311666.

Deze week is er afscheid genomen van 3 vrijwilligers van Gezond Noord.

Van Karin die sinds juni 2022 een half uurtje ontspanning gaf in de Tolhuistuin en later in Huis van de Wijk de Meeuw. We weten dat veel Noorderlingen hier blij en ontspannen van werden. Karen gaat zich richten op haar eigen bedrijf de Yogazaak. Gelukkig verdwijnt ze niet uit beeld! In de zomermaanden gaat ze Karma Yoga geven op de zondagochtend in het Noorderpark.

Later op de dag het afscheid van Mirjam en Felix die zich ruim een jaar hebben ingezet als begeleiders van ons inloopcafe Roken Enzo! in de Verbroederij. Zij spraken met bewoners die gestopt waren of wilden stoppen met roken daarbij vanuit eigen ervaring wetend hoe moeilijk het is om hiermee te stoppen. Het was voor hen bijzonder om dit te begeleiden. Zó jammer dat ze stoppen maar tijd voor andere dingen doen en gaat Gezond Noord op zoek naar nieuwe vrijwilligers/begeleiders. Vanaf nu is Roken Enzo! elke maandagmiddag van 15.30 tot 17.00 uur op Hagedoornplein 1.

Heel veel dank aan Karin, Mirjam en Felix!

Door: Ankie Krikken

Crazy carrot, green goodness, ginger power, pretty purple… De benamingen van een smoothie geven je het gevoel dat je een fantastische keuze maakt!

Vaak staat dan nog op de verpakking van een smoothie; met wel 150 gram groente per flesje! Zonder toevoegingen, verser en gemakkelijker kan niet. En daarbij heb je na het drinken van zo’n flesje toch al wel drie kwart van je dagelijkse groente binnen. Dé oplossing als je niet zo van groentes houdt.
Toch? Of toch niet?

Snelle suikers

De smoothies die je in de supermarkt vindt, bevatten vaak veel fruit. In principe is fruit natuurlijk gezond maar in alle soorten fruit zitten ook fruitsuikers. Door het drinken van een smoothie (al dan niet gemengd met groente) krijg je daarom ook veel suikers binnen. Je lichaam verwerkt iedere vorm van suiker als suiker. Je lichaam herkent dus niet het verschil tussen suikers uit fruit en suikers uit de suikerpot. Daarnaast worden er ook vaak smaakversterkers toegevoegd aan smoothies als honing en vloeistoffen als slagroom, volle melkproducten of vruchtensap. Hierdoor stijgt het aantal calorieën. Om erachter te komen of jouw smoothie een goede keuze is, is het belangrijk om goed te letten op de ingrediënten óf door zelf een smoothie te maken zodat je precies weet wat erin zit.

Lees de ingrediënten lijst

Niet alle smoothies zijn per direct ongezond te noemen. Smoothies zijn, in tegenstelling tot sappen, rijk aan vezels. Vezels zorgen ervoor dat de fruitsuikers langzamer door het lichaam worden opgenomen waardoor je langer een verzadigd gevoel hebt. Hierdoor krijg je minder snel trek. Lees daarom goed de ingrediëntenlijst. Als er bijvoorbeeld havermoutvlokken of quinoa aan is toegevoegd, is dat een nog gezondere optie. Als je smoothie voor 50% uit groente bestaat, heb je een ook gezonde keuze te pakken. Let ook goed op de het aantal calorieën en de zogenaamde ‘toegevoegde suikers’ zoals tafelsuiker en honing. Deze toevoegingen zijn uiteraard niet gezond.

Verse groente & fruit versus smoothies

Smoothies zijn een snelle manier om een flinke dosis groente en fruit binnen te krijgen maar wegen niet op tegen het eten van groente en fruit. Eet daarom vooral ook echte stukken fruit en groente; het voordeel is dat deze producten geen ongewenste toevoegingen hebben en dat je door het kauwen, sneller verzadigd bent waardoor je minder eet. Een smoothie is sneller naar binnen gewerkt, waardoor je onbedoeld misschien weer te veel calorieën binnen krijgt.

Conclusie; wissel vers groente & fruit af met groente smoothies. Lees ook goed de etiketten van een smoothie of maak er eentje gemakkelijk zelf met de blender!

‘Artsen hebben pillen en prikken, maar de kern van het probleem wordt zelden opgelost’

Door: Wouter van Noort

Uit: nrc.nl (2022-01-24)

Bijna twee jaar lang mocht McDonald’s vrijwel de hele tijd openblijven terwijl sportclubs geregeld dicht moesten. Slijterijen open, yogacentra gesloten. Coffeeshops bleven toegankelijk, zwembaden niet.

Juist de laatste tijd worden daar alom vraagtekens bij gezet. Want de gevolgen voor de gezondheid zijn enorm, blijkt steeds duidelijker.

Zo is 34 procent van de Nederlanders tijdens de coronacrisis minder gaan sporten, becijferde sportkoepel NOC-NSF onlangs. En dat tijdens een pandemie waarbij body mass index (BMI) en algemene gezondheid belangrijke bepalers van het risico op ernstige ziekte bij besmetting zijn. Ook de mentale gezondheid staat extreem onder druk: nooit eerder waren zo veel jonge mensen eenzaam, angstig of somber, volgens het CBS.

Al vanaf het begin van de pandemie is er frustratie bij heel wat artsen en gezondheidsdeskundigen over het gebrek aan aandacht voor het belang van een gezonde leefstijl. Is het, nu duidelijk is dat dit virus nog vele jaren blijft, tijd om het wat minder over ziekte en wat meer over gezondheid te hebben?

Hoe kan het eigenlijk dat leefstijl nog steeds niet centraal staat tijdens deze pandemie? „Gezond worden en blijven is hard werken”, zegt Sabine Pinedo, vasculair internist, zorgondernemer en een prominente voortrekker van de leefstijlgeneeskunde in Nederland. „Terwijl onze maatschappij liever snelle oplossingen wil. Wij artsen hebben pillen en prikken, om snel van hun ongemak af te zijn vragen mensen daar ook om. Maar de kern van het probleem wordt zelden opgelost.” Zeven jaar eerder 80 geworden – hoe de coronacrisis veroudering kan versnellen

Paprika’s

Ook volgens radioloog en leefstijlarts Femme Zijlstra reduceren we door doorgeslagen medicalisering ziekte en gezondheid tot iets wat we makkelijk kunnen consumeren. „We gebruiken voor gezondheid de blik die goed werkt in de acute geneeskunde: er is iemand die een auto-ongeluk heeft gehad waardoor het bloed uit zijn thorax gutst. Als je die patiënt opensnijdt, kan je dat bloedende vat snel dichtnaaien. Werkt fantastisch, die aanpak heeft de laatste decennia veel goeds en nieuwe inzichten gebracht.”

Maar de meeste gezondheidsproblemen zijn niet acuut maar chronisch. Mensen zijn langdurig ziek, ze voelen zich voortdurend suboptimaal, hebben meerdere of steeds nieuwe klachten. Zijlstra: „Als je daar het acute geneeskundemodel op loslaat ga je voorbij aan de complexiteit van gezondheid en van het leven zelf.” Pillen en prikken zijn vaak symptoombestrijding, zegt ze, en lossen de onderliggende problemen zelden op.

Kan het anders? Veel medici zijn daarvan, ook al vóór de pandemie, overtuigd geraakt. Zo ook Thomas Plochg, directeur van de Federatie voor Gezondheid, een publiek-privaat netwerk van zo’n 80 organisaties dat zich hard maakt voor een andere aanpak van gezondheidsproblemen. Bij het project #MissieVeerkracht dat Plochg lanceerde, is er ook veel aandacht voor de rol die patiënten zelf hebben, zoals leren omgaan met aandoeningen, gezonder eten, meer bewegen. Bij aandoeningen als diabetes kan dat al binnen enkele weken veel verbetering opleveren, blijkt uit onderzoek van onder meer het Leids Universitair Medisch Centrum.

„Laten we niet kijken naar een mens als een losstaande verzameling cellen, maar naar het hele plaatje, naar de bredere context waarin iemand leeft”, zegt Plochg. We zijn volgens hem te zeer gewend om iemands gezondheid los te zien van zijn culturele achtergrond, sociale omgeving en economische positie, terwijl die factoren allemaal nauw verbonden zijn. Volgens hem draait gezondheid niet alleen om de zorg die door artsen wordt geleverd, maar ook om hoe mensen zelf mentaal en fysiek in het leven staan.

Hoe logisch deze vaststelling ook klinkt, discussies over de relatie tussen leefstijl en gezondheid zijn al snel beladen en soms zelfs polariserend. Zouden dokters paprika’s moeten voorschrijven in plaats van pillen? Is een boswandeling werkelijk beter voor je immuunsysteem dan medicijnen? De grens tussen holisme en wensdenken is niet altijd even helder.

Het helpt daarbij niet dat leefstijlverandering notoir moeilijk is.

Afgelopen jaar publiceerde maag-darmchirurg en onderzoeker Maurits de Brauw een samenvatting van het wetenschappelijke onderzoek naar de zogeheten gecombineerde leefstijlinterventie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Bewijs voor de effectiviteit van leefstijlverandering is nogal matig, concludeert hij. Voor mensen die willen afvallen blijft gewichtsverlies beperkt tot zo’n 5 procent op korte termijn en het lukt veruit de meesten niet om op dat lagere gewicht te blijven. Daarbij speelt niet alleen gedrag een rol maar ook hormoonhuishouding en psychische gezondheid.

Zingeving

Uiteenlopende zaken tellen op tot een gezondere leefstijl. Voldoende ontspanning, gezond eten, regelmatig bewegen: we weten bijna allemaal wel dat ze ertoe doen, maar ja: ga er maar aanstaan.

En de psychologische component van gezondheid raakt vaak ondergesneeuwd. Hoe vaak denk je als je ziek bent bijvoorbeeld aan dingen als zingeving of de natuur als geneesmiddel? Femme Zijlstra: „Zelfs in de leefstijlgeneeskunde is nog maar weinig aandacht voor het geestelijke domein, bijvoorbeeld voor vragen over zingeving en spiritualiteit.” Terwijl er toch geen gebrek is aan wetenschappelijk onderzoek over de helende werking van rust, meditatie, zingeving. Het helpt allicht niet mee dat deze studies nogal gretig worden uitgevent in zelfhulpboeken waar wetenschap en pseudowetenschap soms met elkaar vermengd raken.

Maar het bewijs is ondanks de zweem van zelfhulp behoorlijk stevig. In zogeheten blue zones, de plekken op de wereld waar mensen het oudst worden zoals op Griekse eilanden en in Japan, blijkt die zingeving bijvoorbeeld keer op keer een belangrijke factor. Behalve over de gezonde diëten daar zijn er ook boeken volgeschreven hoe centraal het op die plekken voor mensen staat om een ikigai te hebben: een reden om uit bed te komen, een gevoel van betekenis te ervaren samen met een hechte gemeenschap. Maar hoe vaak ging het tijdens de persconferenties de laatste tijd over zingeving?

„We weten uit wetenschappelijke studies hoe belangrijk een gevoel van autonomie over je leven is voor je gezondheid”, zegt Zijlstra. Geen controle hebben over de eigen gezondheid maakt diezelfde gezondheid meetbaar slechter. Het zijn allemaal geen baanbrekende ideeën maar ze dringen moeizaam door tot de medische wereld en de maatschappelijke discussies over gezondheid, terwijl ze opvallend actueel klinken: hoeveel zeggenschap hebben mensen over hun (mentale én fysieke) conditie als ze nergens heen kunnen en sportclubs dicht zijn?

Of neem de natuur: de lijst met bewezen gezondheidsvoordelen van buiten zijn is lang. Vaker in de natuur zijn zet aan tot sociaal contact, werkt bloeddruk- en stressverlagend, stimuleert lichaamsbeweging én volgens onderzoekers van Wageningen University bevordert het, jawel, een gevoel van zingeving.

Vaag? Moeilijk meetbaar? Lastig concreet te maken? Ja, dat is nou eenmaal wat gezondheid ís

Boswandeling

Het tegenovergestelde is ook waar: een ongezonde natuur om je heen is ongezond. Doordat de lucht in Nederland zo vervuild is met fijnstof, zijn we veel ongezonder. Het RIVM schat het aantal doden door fijnstof op 7.000 tot 12.000 per jaar. Ter vergelijking: het officiële dodental van twee jaar corona is ongeveer 21.000. Volgens longartsen verkort fijnstof het leven van Nederlanders gemiddeld met 13 maanden. „Ongezonde natuur, vieze lucht, lage bodemkwaliteit: we wéten dat die zaken leiden tot chronische ontstekingen in ons lichaam en kwetsbaarheid voor virussen”, zegt Sabine Pinedo.

Het zijn zoveel uiteenlopende zaken die op elkaar inwerken voor een goede gezondheid: van individueel gedrag tot zingevingsvraagstukken en van coronamaatregelen tot milieuvervuiling. Al die complexiteit kan ook nogal verlammend werken. Waar moet je begínnen?

In de gepolariseerde discussie tussen artsen en beleidsmakers tijdens de pandemie lijkt het daarnaast vaak alsof mensen moeten kiezen tussen leefstijlverandering óf acute medische oplossingen zoals prikken en pillen. Zou het niet én-én kunnen? Dat een arts als je last hebt van je maag behalve omeprazol ook een boswandeling voorschrijft. Maar vooralsnog dringen ideeën uit de ene tak van de geneeskunde maar moeizaam door tot de andere. Hoe vaak schrijft een arts nou een boswandeling voor?

Vaag? Moeilijk meetbaar? Lastig concreet te maken? Ja, dat is nou eenmaal wat gezondheid ís, zeggen deze medici. Er is niet een makkelijk lijstje van ‘volg deze drie tips en je bent gezond’, geen ‘vijf stappen naar een gezonde leefstijl’.

Gezondheid is een ingewikkeld proces van vele jaren, geen ding dat je even snel kunt kopen. En het is op deze systemische manier bekeken een uitdaging voor de hele samenleving. „Op deze manier naar gezondheid kijken is complex, en het zal vele jaren duren voordat dit de standaard is”, zegt Pinedo. „Maar we zullen wel moeten, toch?”

Nieuwsbrief NRC Wetenschap

https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/24/een-boswandeling-op-recept-a4082834